DYSLEKSJA – CZĘŚĆ I.
Pomoc terapeutyczna dorosłym, młodzieży i dzieciom

O czym informują słowa z „DYS-” ??? („Dys-” za słownikiem języka polskiego – odwrotność, rozłączność, brak, zaprzeczenie czegoś).
DYSLEKSJA – to nieprawidłowość polegająca na trudnościach w czytaniu i pisaniu dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy pomimo prawidłowego rozwoju intelektualnego (PRAWIDŁOWY ROZWÓJ UMYSŁOWY a niejednokrotnie wysoka sprawność intelektualna) nie potrafią opanować sztuki czytania i pisania; występują również nieprawidłowości w mówieniu. Już u dzieci 6-7 -letnich obserwuje się często opóźnienia rozwoju psychoruchowego, które mogą wynikać z:

  • osłabionej siły mięśni nie tylko w kończynach górnych* i dolnych, ale i w całym ciele, łącznie z osłabieniem mięśni aparatu mowy,
  • opóźnienia i zakłócenia rozwoju słuchu,
  • opóźnienia i zakłócenia rozwoju wzroku,
  • opóźnienia i zakłócenia rozwoju koordynacji ruchowej i lateralizacji ( niepewne określenie prawej lub lewej strony w ciele jako strony dominującej).

* WYŁĄCZNE osłabienie motoryki rąk (tzw. fragmentaryczne) wymaga terapii wzmacniającej i usprawniającej pracę kończyn górnych – zawsze prawej i lewej – a nie tylko samych rąk. To bardzo ważne, by to rozumieć.
Bardzo często narządy zmysłów (wzrok, słuch, czucie-dotyk, równowaga, węch, smak) są bardzo sprawne i odbierają bodźce w sposób niezakłócony, ale przetwarzanie tych bodźców w mózgu mające doprowadzić do ich zapamiętania, przechowania i przywołania/ przypomnienia/ aktualizacji w razie potrzeby jest zakłócone. Zauważalny jest brak integracji pomiędzy poszczególnymi narządami zmysłów a aparatem wykonawczym, np.: ktoś rzucając piłkę do dziecka jednocześnie mówi do niego, by złapało piłkę, ale ostatecznie piłka nie jest złapana, tylko trafia w dziecko-w przypadkowe miejsce lub spada na podłoże. – W tym przykładzie brak jest integracji słuchowo-wzrokowo-ruchowej.

Przyczyny:

Dysleksję cechuje wieloprzyczynowość (polietiologia). To znaczy, że przyczyny są różne i u jednego dziecka/młodzieży/dorosłego może wystąpić kilka przyczyn w tym samym czasie! Występuje deficyt w automatyzacji czynności i nawet dorośli muszą świadomie kompensować proste umiejętności, czyli, np.: zanim skręcą w prawą lub lewą stronę muszą zastanowić się, gdzie jest strona prawa a gdzie lewa. Inny przykład: jak przyszyć guzik??? – Dorosły może nie potrafić wykonać tej czynności automatycznie. Musi najpierw „rozpracować” jak to z robić, a najlepiej jeśli ktoś pokazałby tę czynność-kroczek, po kroczku. Ot, co!

  1. Przyczyny genetyczne związane z mutacją (pewną zmianą) w obrębie materiału genetycznego (w nici DNA) i dlatego nieprawidłowości „dys-” często występują rodzinnie.
  2. Przyczyny pozagenetyczne, tzw.: egzogenne, które mają tendencję wzrostową ze względu na PĘD ŻYCIA. Należą do nich:
  • niski poziom intelektualno-kulturalny w domu rodzinnym, niepoświęcanie dziecku należytej uwagi, nierozmawianie z nim, nieczytanie dzieciom książek,
  • zapoznawanie z urządzeniami elektronicznymi zanim dziecko będzie umiało swobodnie opowiadać w języku ojczystym; prowadzi to do ZŁEJ STYMULACJI MÓZGU,
  • stosowanie przemocy wobec dzieci, np.: zwracanie uwagi krzykiem i mnóstwo innych karygodnych zachowań,
  • brak zrozumienia trudności jakie przeżywa dziecko w okresach rozwojowych, poczucie odrzucenia i alienacja we własnym domu, nawet kiedy dziecku niczego nie brakuje od strony materialnej (to znaczy: nie jest głodne, jest dobrze/bardzo dobrze ubrane, ma potrzebne sprzęty/urządzenia/chodzi na LICZNE dodatkowe zajęcia),
  • niewykrycie lub brak zrozumienia dla szczególnych potrzeb dziecka przez nauczycieli/ pedagoga w szkole.

Powyższe przykłady są przyczyną pogarszającego się lub ewidentnie złego stanu psychicznego i fizycznego człowieka. – Taki stan nie sprzyja uczeniu się lub sprawia, że jest to niemożliwe.

Wyróżnia się:

  • dysleksję rozwojową (złożone zaburzenie poznawcze uwarunkowane neurobiologicznie, to znaczy uwarunkowane pewnym-specyficznym funkcjonowaniem mózgu), gdzie trudności występują (zwykle) na początku nauki szkolnej; często są zauważalne u dzieci sześcioletnich-w najstarszych grupach przedszkolnych. Ważne! Zespół padaczkowy Rolanda (o charakterze przemijającym wraz z wiekiem/dojrzałością) może zamanifestować się tak, że stanowi ryzyko dysleksji. – Bardzo ważny jest wywiad rodzinny przed przeprowadzeniem badania dziecka.
  • dysleksję nabytą, gdzie następuje utrata zdolności pisania i czytania na skutek uszkodzenia mózgu (ośrodków i dróg: wzrokowej, słuchowej, ruchowej) z bardzo różnych przyczyn. Może nią być padaczka*, stan po odratowaniu po „prawie utonięciu”, uszkodzenie mózgu przez wirusy.

* Między innymi w zespole padaczkowym-padaczce Rolanda zaburzenia centralnego przetwarzania słuchowego są przyczyną trudności w uczeniu się.  Prawidłowo działający narząd słuchu ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju kompetencji językowej.

Jak często występuje dysleksja lub jej odmiany? – czyli jaki procent dzieci i młodzieży  ma tzw. „specjalne potrzeby edukacyjne”?

Szacuje się, że 20-30% dzieci szkolnych to uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Należy zapamiętać, że jest to grupa różnorodna, do której należą również uczniowie bardzo zdolni, wręcz wybitni.

 Dysleksja lub inne nieprawidłowości z „dys-” są problemem na całe życie, z nich się nie wyrasta**

(powyższe stwierdzenie jest przytoczeniem słów Pani profesor Marty Bogdanowicz, która jest zasłużoną badaczką tematyki dysleksji)     …c.d.n…

Literatura, z której korzystałam przy opracowaniu oraz media:
  1. Teresa Wejner-Jaworska (2019). Dysleksja z perspektywy dorosłości. Warszawa: Difin SA.
  2. Grażyna Krasowicz-Kupis (2020). Nowa psychologia dysleksji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
  3. ** „Autyzm a dysleksja, w dzieciństwie i dorosłości – prof. Marta Bogdanowicz” – YT: https://www.youtube.com/watch?v=-6w9KtGXGfs&list=PLvm19rkT9CAOcdZssX0Uhmo6WTIbg-yjg – dostęp 30.05.2024r.

Polecam obejrzeć bardzo piękny film, pt.: „Dźwięki muzyki” z 1965r., reż. Robert Wise  .
W rolach głównych: Julie Andrews, Christopher Plummer, Charmian Carr, Peggy Wood, Richard Haydn.